reproduction system
ความหมายของการสืบพันธุ์
การให้กำเนิดสิ่งมีชีวิตจากสิ่งมีชีวิตชนิดเดียวกัน
ประเภทของการสืบพันธุ์
ไม่อาศัยเพศ(asexual reproduction)
ไม่ได้เกิดจากการรวมตัวของนิวเคลียสของเซลล์สืบพันธุ์
การแตกหน่อ(budding)
สิ่งมีชีวิตใหม่เจริญจากหน่อ
พบในไฮดรา ฟองน้ำ ยีสต์
หน่อของฟองน้ำ เรียก gemmule
กระบวนการแตกหน่อ
1.แบ่งนิวเคลียสแบบ mitosis
2.แบ่งไซโตพลาสซึม เกิดเซลล์ใหม่
การแบ่งเป็นสองส่วน(binary fission)
อมีบา
แบ่งนิวเคลียสแบบ mitosis แล้วแบ่งไซโตพลาสซึม
พารามีเซียม
แบ่งไมโครนิวเคลียสและมาโครนิวเคลียสแบบ mitosis แล้วไซโตพลาสซึมจึงคอดเข้าหากัน
การแบ่งตัวแบบตามขวาง (transverse binary fission)
ยูกลีนา
แบ่งนิวเคลียสและแฟลกเจลลัมแบบ mitosis แล้วเยื่อหุ้มเซลล์จึงแบ่งตามยาวของลำตัว
ทำให้เกิดคล้ายๆกับ ยูกลีนาสองหัวว่ายน้ำอยู่
การแบ่งตัวแบบตามยาว (longitudinal binary fission)
การงอกใหม่ (regeneration)
เป็นการสร้างส่วนของร่างกายที่ขาดหายไปขึ้นมาทดแทน
ถ้ามีสิ่งมีชีวิตเกิดใหม่ จึงจะถือเป็นการสืบพันธุ์
จิ้งจกสร้างหางใหม่ (ไม่ใช่ การสืบพันธุ์)
พลานาเรียสร้างตัวใหม่ได้ 2 ตัว (เป็นการสืบพันธุ์)
พบใน ปลาดาว พลานาเรีย ดอกไม้ทะเล
อาศัยเพศ(sexual reproduction)
เกิดจากการรวมตัวของนิวเคลียสของเซลล์สืบพันธุ์
อสุจิ(sperm) + ไข่(egg) > ไซโกต(zygote) > ตัวอ่อน(embryo)
มี 2 กระบวนการ คือ
1.การแบ่งเซลล์แบบ meiosis
2.เกิดการปฏิสนธิ(fertilization) ของเซลล์สืบพันธุ์ (ทำให้จน.โครโมโซมเท่าเดิม)
มี 2 แบบ
1. เพศผู้ กับ เพศเมีย คนละตัวกัน แบ่งได้อีก 2 แบบ
ภายนอก(external fertilization)
พบในสัตว์น้ำ
สัตว์ที่มีการปฏิสนธิภายนอกและออกลูกเป็นไข่ เรียกว่า OVIparous
ภายใน(internal fertilization)
สัตว์ที่มีการปฏิสนธิภายใน และออกลูกเป็นไข่ เรียกว่า OVIparous (เหมือนแบบปฏิสนธิภายนอก)
สัตว์ที่มีการปฏิสนธิภายใน และออกลูกเป็นตัว
เจริญเติบโตจาดอาหารในไข่(ไข่อยู่ในตัวแม่) เรียกว่า OVOVIVIparous
เจริญเติบโตโดยใช้อาหารจากแม่ เรียกว่า VIVIparous
2. 2 in 1 (2เพศในตัวเดียวกัน)
เรียกว่า กะเทย (hermaphrodite)
แบบผสมในตัวเองได้
เช่น ไฮดรา
แบบไม่สามารถผสมในตัวเองได้ (อสุจิ กับ ไข่ เจริญไม่พร้อมกัน)
เช่น พลานาเรีย
การสืบพันธุ์ของคน
เพศชาย
อัณฑะ(testis)
อยู่ในถุงอัณฑะ(scrotum)
มีหน้าที่ปรับอุณหภูมิให้เหมาะสมกับการสร้างอสุจิ
ปกติจะมีอัณฑะอยู่ในถุง 2 อัน ถ้ามีอันเดียว เรียก อัณฑะทองแดง(crytochism)
ประกอบด้วย 2 ส่วน
หลอดสร้างตัวอสุจิ (seminiferous tubule)
ใช้สร้างตัวอสุจิ
เลย์ดิกเซลล์ leydig's cell , intertestitial
ควบคุมฮอร์โมนเพศชาย
androgen
testosterone
ท่อ
rete testis
เป็นท่อที่รวมตัวอสุจิ
หลอดเก็บตัวอสุจิ (epididymis)
เป็นที่พักตัวอสุจิ รอเวลาเพื่อไปปฏิสนธิ
สร้างอาหารเลี้ยงตัวอสุจิ
ท่อนำอสุจิ (vas deferens)
เป็นทางผ่านของอสุจิ
เป็นทำแหน่งที่ใช้ทำหมัน (ตัด แล้ว ผูก)
ต่อม
ต่อมสร้างน้ำเลี้ยง (seminal vesicle)
สร้างน้ำเลี้ยงตัวอสุจิ และสารเมือก ที่ใช้ในการเคลื่อนที่
ต่อมลูกหมาก (prostate gland)
สร้างสารที่เป็นด่าง เพื่อทำให้สภาวะกรด(ในอวัยวะสืบพันธุ์ของเพศหญิง) เป็นกลาง
ต่อมคาวเปอร์ (cowper's gland)
สารเมือกหล่อลื่น
น้ำอสุจิ (semen)
1 ครั้ง
2 - 7 ลูกบาศก์เซนติเมตร
อสุจิ 300 -500 ล้านตัว
หากมีตัวอสุจิต่ำกว่า 30ล้านตัว ต่อ ลูกบาศก์เซนติเมตร มีโอกาสเป็นหมัน
อยู่ในร่างกายเพศหญิงได้ 2 วัน
เพศหญิง
รังไข่(ovary)
มี 2 ข้าง
มีไข่ที่เจริญไม่เต็มที่ (oocyte) และมี follicular cell ล้อมรอบอยู่
เรียกโครงสร้างรวมๆว่า primordial follicle
หน้าที่ สร้างไข่
FSH(Follicle Simulating Hormone) กระตุ้นprimordial follicle ให้เจริญเป็น primary follicle
primary follicle เจริญมีขนาดใหญ่ขึ้น เรียก secondary follicle
secondary follicle เจริญเต็มที่ เป็น grafian follicle
เกิดการตกไข่ (follicle แตกออก) จากอิทธิพลของ LH (Luteinizing Hormone)
(FSH , LH หลั่งมาจากต่อมใต้สมอง)
ไข่จะตกไปตามท่อนำไข่ (oviduct) ปกติจะตกไข่ เดือนละ 1 ครั้ง
สร้างฮอร์โมน
estrogen
ควบคุมลักษณะเพศหญิง
สร้างจากกลุ่มเซลล์รอบๆ primary follicle
progesterone
มดลูก(uterus)
โครงสร้าง
pizza trick นอกบาง กลางหนา ในนุ่ม
นอก (serosa)
กลาง (myometrium)
ใน (endonetrium)
หน้าที่
เป็นที่ ''ฝังตัว'' (implantation) ของไข่ที่ผสมแล้ว
ทำให้เกิดประจำเดือน (menstrual cycle)
เป็นทางผ่านของอสุจิ
กระบวนการสร้างเซลล์สืบพันธุ์
สร้างอสุจิ (spermatogenesis)
Primordail germ cell(2n) >>(mitosis)>> Spermatogonium(2n) >>(เจริญ)>> Primary spermatocyte(2n) >>(Meiosis 1***)>> secondary spermatogonium(n) >>(Meiosis 2)>> spermatid >>(เจริญ)>> อสุจิ(sperm)
อสุจิ
ส่วนหัว(head)
มีacrosome ใช้เจาะไข่ โดยเอนไซน์(Hyaluronidase , Hydrolytic enzyme , Lysin)(ตัวเดียวกัน มี 3 ชื่อ = =')
ลำตัว(midplace)
มี mitochondria ใช้สร้างพลังงาน
ส่วนหาง (flagellum)
ใช้ในการเคลื่อนที่
สร้างไข่(oogenesis)
Primordial germ cell(2n) >>(mitosis)>> Oogonium(2n) >>(เจริญ)>> Primary oocyte(2n) >>((เข้าสู่วัยหนุ่มสาว) meiosis 1)>> Secondary oocyte(2n) (เซลล์ใหญ่ + forst polar body) >> ตกไข่ ovulation (follicle > corpus luteum เนื้อเยื่อสีเหลือง)
การมีประจำเดือน (menstruation)
เกิดในผู้หญิง อายุ 13-45 ปี ที่ไม่ได้ตั้งครรภ์
เป็นการลอกหลุดของ endometruim (มดลูกชั้นใน) เลือดประจำเดือนจะไหลออกทางช่องคลอด (vagina)
menstrual cycle
28 วัน
follicle stage ระยะก่อนตกไข่
13 - 15 วันหลังมีประจำเดือน
ovulation stage ระยะตกไข่
ช่วงกึ่งกลางของรอบเดือน
corpus luteum stage ระยะหลังตกไข่
หลังจากระยะตกไข่ เป็นเวลา 13 - 15 วัน
menstruation flow stage ระยะมีประจำเดือน
ช่วงเวลา 4 - 5 วัน โดยจะมีเลือดไหลออกทางช่องคลอด
การปฏิสนธิ และ ตั้งครรภ์
อสุจิ + ไข่
1.(capacitation) อสุจิจะทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางเคมี เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการปฏิสนธิ
2. (acrosome reaction) อสุจิปล่อยเอนไซม์จาก acrosome มาย่อยผนังไข่
3. อสุจิจะเจาะเข้าไปในชั้น zona penllucida ทำให้ผนังไข่แข็งตัว (อสุจิตัวอื่นๆจะไม่สามารถเข้าไปได้)
4.นิวเคลียสของอสุจิ รวมกับของไข่ พัฒนาเป็น pronucleus แล้วเกิดเป็น zygote
5.zygote แบ่งตัวเรื่อยๆจนได้ระยะ blastosis จะฝังตัวที่ผนังมดลูก
6.มีการสร้างรก(placenta) รกจะสร้างฮอรโมน HCG(Human Chorionic Gonadotophin)
ความผิดปกติของการตั้งครรภ์
ท้องนอกมดลูก
ฝังตัวผิดที่ >> การตั้งครรภ์จะยุติลง
การเกิดฝาแฝด (twins)
แฝดแท้ (indentical twins)
1 ไข่ + 1 อสุจิ (แต่เกิดการแบ่งตัวผิดปกติ)
แฝดเทียม(dizygote twins)
2 ไข่ + 2 อสุจิ (มี zygote เกิดขึ้น มากกว่า 1 อัน)
การคลอด
ต่อมใต้สมองจะหลั่ง oxytocin มาที่ มดลูกชั้นกลาง ทำให้มดลูกชั้นหลางหดตัว และ ถุงน้ำคร่ำแตก ทารกจะเคลื่อนที่ฝ่านทางช่องคลอดออกมา
สาเหตุของการมีบุตรยาก
ชาย
อสุจิบกพร่อง
ท่อทางผ่านตีบ
หญิง
อวัยวะเพศพิการ
ท่อนำไข่ตีบตัน
ขาดฮอร์โมน
เป็นโรค
ฮอร์โมนเพศ
ชาย
Androgen
ควบคุมลักษณะของเพศชาย
สร้างที่ Leydig's cell
Testosterone
ควบคุมลักษณะของเพศชาย
สร้างที่ Leydig's cell
หญิง
FSH
กระตุ้นฟอลลิเคิล
หลั่งจากต่อมใต้สมอง
LH
ฮอร์โมนกระตุ้นการตกไข่
หลั่งจากต่อมใต้สมอง
Estrogen
ควบคุมลักษณะเพศหญิง
สร้างจากกลุ่มเซลล์ Primary Follicle ในรังไข่
Progesterone
ควบคุมการตั้งครรภ์
สร้างจาก Grafian Follicle ที่กลายเป็น Corpus luteum (หลังการตกไข่)
